مبانی تربیت اقتصادی در اسلام 3

دسته دیگر از آثار اسلامی در حوزه تربیتی، شریعت نامه ها هستند که مجموعه ای از مبانی اخلاقی همراه با بیان آداب زندگی دینی در امور فردی و اجتماعی را دنبال می کنند.

کتاب هایی چون ادب الدنیا و الدین نوشته ابوالحسن ماوردی، کیمیای سعادت غزالی، گلستان سعدی در این مجموعه قرار دارند.

ادب الدنیا و الدین که مربوط به قرن 5 هجری است و موضوع آن اخلاق، فضایل دینی و آداب اجتماعی است و در آن آیات و روایات و شعر و ضرب المثل آورده شده است.

این کتاب در 5 باب نوشته شده و 3 باب آن در فضیلت عقل و مذمت هوای نفس است و 2 باب دیگر هم در ادب دنیا و نفس است.

ادب الدنیا  در حقیقت آداب و شیوه تدبیر مسائل فردی و اجتماعی و تنظیم روابط افراد با هم است. 

ماوردی بیان می کند برای اصلاح امور چند قاعده وجود دارد:

1- عمل بر مبنای دین و شریعت

2- وجود حکومتی قدرتمند که وظایف حاکم عبارت از حفظ و اقامه دین، حراست و دفاع از کشور و در نهایت اقامه حدود الهی است.

3- عدالت فراگیر اعم ازعدالت در برخورد با فروتر و عدالت در برخورد با فراتر و اطرافیان

4- برقراری امنیت عمومی

5- ایجاد رفاه مادی که همگاه در وسعت آسایش باشند.

6- هدفی بلند در امور برای آبادانی دنیا و بهبود وضعیت خود و دیگران

ماوردی علاوه بر این 3 شرط که از نظر فردی به اصلاح امور دنیا می انجامد را بیان می کند که عبارت است از:

نفس مطیع

محبت و الفت جامع با دیگران 

کفایت در اسباب و لوازم مادی

***************************

کیمیای سعادت که ترجمه فارسی کتاب احیاء علوم الدین غزالی است به بیان مواعظ، آداب زندگی و اخلاقیات پرداخته.

این کتاب در 4 عنوان و 4 رکن نوشته شده است.

عناوین عبارت است از: 

شناخت نفس، شناخت حق تعالی، شناخت دنیا و شناخت آخرت.

ارکان هم عبارت اند از:

عبادات، معاملات، منجیات و مهلکات

و بیشتر مباحث مربوط به تربیت اقتصادی هم در معاملات قرار گرفته.

مسائلی چون، آداب کسب و تجارت، عقد قراض، شرکت، عدالت و انصاف و احسان و نیکوکاری  در این کتاب بیان شده است.

*************************

کتاب گلستان سعدی، اثر دیگری است که در این حوزه جای گرفته و از این جهت که سال های متمادی از منابع آموزشی مکتب خانه ها بوده است اهمیت فراوانی دارد.

در این کتاب بابی طولانی در فضیلت قناعت آورده شده است و سعدی در خلال داستان ها و حکایات، به مخاطب آموزش می دهد.